– ABSORPCJA – pochłanianie substancji całą objętością innej substancji, najczęściej gazu przez ciecz lub ciało stałe.

– ADHEZJA – przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest ono wynikiem sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy.

– ADSORBENT – substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny, żel krzemionkowy.

– ADSORPCJA – gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lub obecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy.

– AEROZOL – zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nie opadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe) i dymy (cząstki stałe).

– ALARM BOJOWY – rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia,syreny lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.

– ALARM FAŁSZYWY – jest to wezwania podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych.

– ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE – zgłaszający zdarzenie zaobserwował symptomy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.

– ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA – zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub z ręcznych ostrzegaczy pożaru nie wymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej.

– ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY – zgłaszając zdarzenie sprawca miał na celu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd.

– ANKIER – zob. kotew.

– BATALION – oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.

– BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE – stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem.

– BIODEGRADACJA – rozkład substancji przez określone odmiany mikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie.

– BLEVE – w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy (Boiling Liquids Expanding Vapours Explosions). Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.

– BŁĄD PARALAKSY – błąd powstający np. przy odczytywaniu wskazań przyrządu pomiarowego podczas obserwowania wskazówki z kierunku prostopadłego do powierzchni podzielni (skali) tego przyrządu.

– BILANS SIŁ I ŚRODKÓW – ilościowe zapotrzebowanie sił i środków do przeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej.

– BILANS WODNY – ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru.

– BIOAKUMULACJA – zgromadzenie w organiźmie żywym związku chemicznego w stężeniu większym, niż występuje on w otoczeniu.

– BODZIEC TERMICZNY – każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych.

– BRYGADA – związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.

– CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO – ciecz o temperaturze zapłonu do 55°C.

– CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE – ciśnienie przewidziane do pokonania oporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległosci przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa).

– CIŚNIENIE PRÓBNE – ciśnienie pod jakim bada się węże pożarnicze, elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji.

– CIŚNIENIE ROBOCZE – najwyższe ciśnienie, które może wystąpić podczas pracy urządzenia.

– CZAS GASZENIA POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego.

– CZAS LOKALIZACJI POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do opanowania pożaru.

– CZAS OPERACYJNY – czas przewidziany na wykonanie przez straż pożarną zadania bojowego.

– DEFLAGRACJA – spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalanie bez wybuchu.

– DEKONTAMINACJA – jest to zespół czynności wykonywanych na terenie akcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie.

– DEKONTAMINACJA WSTĘPNA – jest realizowana bezpośrednio po zakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia nie zagrażający zdrowiu i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających.

– DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA – jest prowadzona poza terenem akcji – w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu.

– DETONACJA – zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegające z dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii.

– DGW – dolna granica wybuchowości.

– DOGASZANIE POŻARU – faza działań bojowych związana z gaszeniem pojedynczych ognisk pożaru.

– DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

– DOWÓDCA – osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.

– DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) – osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.

– DOWÓDCA ZMIANY – ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową. – DRUGI RZUT – siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające.

– DUPLEKS – system łączności telegraficznej, w którym sygnały mogą być przekazywane jednocześnie w obu kierunkach.

– DYFUZJA – samorzutne mieszanie się składników układu w wyniku chaotycznego ruchu cząsteczek i atomów.

– DYM – substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznego materiału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały.

– DYMOSZCZELNOŚĆ – zdolność do przeciwstawienia się przenikaniu przez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową.

– DYREKTYWA – ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowania wydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli.

– DYSLOKACJA – rozlowkowanie jednostek straży pożarnej w rejonach działania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji.

– DYSPERGENCJA – rozdrabnianie większych cząstek jakiejś substancji na mniejsze.

– DYSPERSYJNOŚĆ PIANY – właściwość charakteryzująca stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm.

– DYSPONOWANIE – stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.

– DYSPOZYTOR – funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę na stanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych.

– DYSTYNKCJE SŁUŻBOWE – oznaki stopni pożarniczych w kolorze złotym noszone na naramiennikach i otokach czapek.

– DZIAŁANIA POŁĄCZONE – forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania.

– DZIAŁANIA RATOWNICZE – czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

– DZIAŁANIA SKONCENTROWANE – działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.

– DZIAŁANIE W NATARCIU – zob. obrona.

– EFEKT GASZENIA – rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzenia gaszenia pożaru.

– EJEKTOR (EŻEKTOR) – rodzaj pompy zwężkowej do zasysyania cieczy lub gazów.

– EKSHAUSTOR – ssawa, wentylator wysysający powietrze zanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego.

– EKSPLOZJA – wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniową rzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych.

– ELEWACJA – zewnętrzne ściany budynku wraz z występującymi na nich elementami architektonicznymi i wystrojem.

– EMULGACJA – zjawisko polegające na wymieszaniu się cieczy z wodą (np. olej z wodą) z jednoczesnym utworzeniem trudnej do rozdzielenia emulsji.

– EMULSJA – stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju w wodzie.

– EWAKUACJA – całokształt czynności związanych z usuwaniem ludności wywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego.

– FALA PODMUCHU – sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego. Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego.

– FALA UDERZENIOWA – czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się z prędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego.

– FASADA – elewacja budynku; frontowa ściana budynku, w której znajdują się główne wejścia wyróżniający się bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracyjną.

– FAZA POŻARU – etap (stadium) pożaru charakteryzujący się pewnymi stanami następującymi po sobie.

– FILAR – pionowa podpora wszelkich konstrukcji budowlanych, np. mostów, sklepień itp.

– FILM OLEJOWY – warstwa oleju pokrywająca powierzchnię wody, zwykle o grubości od kilku do kilkunastu milimetrów.

– FUNDAMENT – zagłębiona w ziemi część murów budynku przenosząca obciążenie bezpośrednio na grunt.

– FRONT POŻARU – odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

– GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE – podawanie środka gaśniczego podczas ruchu samochodu.

– GASZENIE POŻARU STATYCZNE – podawanie środka gaśniczego ze stanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju.

– GAZ BŁOTNY – gaz palny składający się głównie z metanu, powstający w procesie gnicia ciał organicznych pod wodą.

– GAZY TECHNICZNE – gazy wytwarzane i używane na dużą skalę, przechowywane w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem. Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne.

– GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA – różnica poziomów między lustrem wody w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody.

– GEOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – różnica poziomów między punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy.

– GGW – górna granica wybuchowości.

– GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO – odległość od czoła pożaru, skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m.

– GŁÓWNE NATARCIE – ześrodkowanie sił i środków w określonym czasie na terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia.

– GŁÓWNY WYŁĄCZNIK PRĄDU – urządzenie przeznaczone do wyłączania w budynku spod napięcia całej instalacji na wszystkich biegunach. Wyłącznik powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, w szafce zamykanej na klucz, łatwo otwieranej bez użycia klucza i narzędzi (np. wybicie szyby).

– GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ – moment zatrzymania samochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę.

– GODZINA UGASZENIA POŻARU – moment, w którym na skutek działania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem.

– GOTOWOŚĆ BOJOWA – zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez zespół ratowniczy.

– GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

– GRANICA PLASTYCZNOŚCI – naprężenie, powyżej którego powstaje odkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu.

– GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI – najwyższe naprężenie w materiale, po usunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej.

– GRUPA OPERACYJNA – zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonych lub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania.

– GRUPY POŻARÓW – klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiału objętego pożarem.

– GRUZOBETON – beton, w którym jako kruszywo zastosowano gruz z cegieł, dachówek itp.

– HEKTOLITR – jednostka objętości równa stu litrom.

– HERMETYZACJA – 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeń pracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej.

– HIGROSKOPIJNOŚĆ – właściwość niektórych ciał polegająca na łatwośći pochłaniania wody i pary wodnej.

– HYDROFIL – cząstka koloidowa wykazująca zdolność przyłączania cząsteczek wody; substancja łatwo tworząca wodne roztwory koloidowe charakteryzujące się dużą lepkością.

– HYDROLIZA – reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładają substancję na prostsze składniki.

– HYDROFOB – cząstka koloidowa nie ulegająca łatwo uwodnieniu; substancja nie tworząca łatwo wodnych roztworów koloidowych.

– IMPLOZJA – odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowych spowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wenętrznego (mniejszego),a więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz.

– IMPREGNACJA – powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiału impregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur.

– INFILTRACJA – powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przez pory jakiegoś ciała do wnętrza.

– INHIBITOR – katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznej powoduje zmniejszenie szybkośći lub zatrzymanie przebiegającej reakcji.

– INTENSYWNOŚĆ GASZENIA – ilość środka gaśniczego podawana na jednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu.

– INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY – stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie.

– IZBICA – budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchu lodów, mająca ostrą stalową krawęź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry.

– JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ – podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.

– JRG PSP – zob. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP

– KALENICA – poziomy grzbiet dachu dwuspadowego.

– KALKULACJA – obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie, rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych.

– KARTA DOJAZDOWA – dokument operacyjny określający trasę dojazdu od strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania.

– KARY DYSCYPLINARNE – środki dyscyplinujące, jak: nagana, pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby.

– KARY PORZĄDKOWE – środki dyscyplinująco-wychowawcze, nakładane przez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie.

– KATALIZA – proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej po wpływem katalizatorów.

– KAUSZA – chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiej zapobiegający jej przecieraniu się.

– KAWITACJA – zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału.

– KIEROWANIE INTERWENCYJNE – realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii.

– KIEROWANIE STRATEGICZNE – realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion.

– KIEROWANIE TAKTYCZNE – realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu.

– KLAPA DYMOWA – pokrywa umieszczona na otworze dachu lub stropodachu, otwierana w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych.

– KOALESCENCJA – metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niej oleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikrokanały filtra koalescencyjnego.

– KOHEZJA – wzajemne przyciąganie się cząsteczek danej substancji wskutek działania sił międzycząsteczkowych.

– KOLEKTOR – główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiem odgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów.

– KOLOID – rozpowszechnione w przyrodzie układy o dużym stopniu rozdrobnienia, stanowiące ogniwo pośrednie między roztworami rzeczywistymi a zawiesinami; należą do nich aerozole, piany, zole.

– KOMPANIA – pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca.

– KONDENSACJA – 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemiana pary lub gazu w ciecz.

– KOORDYNACJA – uzgodnione współdziałanie.

– KORELACJA – wzajemne powiązanie działania.

– KROKIEW – element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianej podtrzymującej pokrycie dachu.

– KUBATURA BUDYNKU – objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych, przyziemnych i podziemnych, liczona w metrach sześciennych.

– LAKMUS – barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowości roztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko.

– LARYNGOFON – mikrofon umieszczony na szyi mówiącego i działający pod wpływem drgań jego krtani; nie reaguje na dźwięki przenoszone przez powietrze, umożliwia porozumiewanie się pożarników w pomieszczeniach o dużym nasileniu hałasu.

– LEGAR – gruba belka stosowana jako podkład (podpora) pod ciężkie przedmioty lub na której układa się deski podłogowe.

– LEPKOŚĆ – własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności (lejności) i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia. Jednostką lepkości jest 1 stoke = 1 St = 1 cm2/sek. W praktyce lepkość wyznaczamy w centistokesach (1 centistoke = 1 cSt = 0,01 stoke)

– LICZBA SPIENIENIA – jest to stosunek objętości piany do objętości roztworu z którego ta piana powstała..

– LIKWIDACJA POŻARU – gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.

– LINIA GAŚNICZA – linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompy pożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą.

– LINIA GŁÓWNA – linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza.

– LINIA SSAWNA – linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca do pobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody.

– LINIA ZASILAJĄCA – linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompy do kolejnej pompy.

– LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU – droga przebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu.

– LNG (Liquefied Natural Gas) – skroplony gaz naturalny. Głownym składnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru.

– LOGGIA – wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzona przez załamanie i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku.

– LOKALIZACJA POŻARU – powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania.

– LPG (Liquefied Petroleum Gas) – skroplony gaz petrochemiczny. Składa się głownie z propanu, butanu i pentanu.

– ŁUK ELEKTRYCZNY – zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutek przebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000$deg;C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru.

– ŁUNA – odblask pożaru widoczny nad horyzontem.

– MANOMETR – ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lub cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego.

– MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – wysokość podnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody.

– MANOWAKUOMETR – przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr i wakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej.

– MANSARDA – pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej, mające na ogół część sufitu pochyloną.

– MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – rozumie się przez to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia.

– MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY – każdy materiał o aktywności właściwej większej niż 70 Bq/kg.

– MIEJSCOWE ZAGROŻENIE – jest to inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia.

– MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE – jako nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.

– MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE – jako nagłe, uszkodzenia części obiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.

– MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE – jako nagłe, uszkodzenia elementów urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia.

– MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE- jako nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu.

– NADCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub gazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym.

– NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – jest to takie stężenie substancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia.

– NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) – jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia – ustalone jako wartości średnie – które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej.

– NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) – jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy.

– NAPĘD HYDRAULICZNY – napęd wywołany przez ruch cieczy pod odpowiednim ciśnieniem.

– NAPĘD PNEUMATYCZNY – napęd maszyny lub urządzenia osiągany przez wykorzystanie sprężonego powietrza.

– NAPIĘCIE KROKOWE – napięcie występujące między punktami ziemi dotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią.

– NASADA – rodzaj połączenia szybkorozłącznego pożarniczych węży tłocznych i węży ssawnych.

– NATARCIE – podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.

– NEUTRALIZACJA – zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasady i kwasu, w wyniku której powstaje sól i woda.

– NOMENKLATURA – obowiązująca symbolika (oznaczenie) i terminologia (nazewnictwo) materiałów, wyrobów, czynności itp.

– NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY – 1)w fizyce: temperatura 0$deg;C i ciśnienie 1 atm; 2)w technice: temperatura 20$deg;C i ciśnienie 1 at.

– OBRONA – podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celu niedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ognii lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru.

– OBRONA BLIŻSZA – obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

– OBRONA DALSZA – działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.

– OBWÓD POŻARU – linia okalająca powierzchnię pożaru.

– OCENA MOŻLIWOŚCI – określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji.

– OCENA SYTUACJI – określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

– ODCINEK BOJOWY – wyodrębniona część np. terenu akcji, terenu pożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania.

– ODWÓD – wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

– ODWÓD TAKTYCZNY – wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 sił zaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

– OGNIE LOTNE – niespalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru.

– OGNISKO POŻARU – część terenu pożaru, gdzie spalanie jest najbardziej intensywne.

– OGNIE ŻGĄCE – języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produjty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu. Ognie żgące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi.

– OGNISKO POŻARU – przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

– OKAP – 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazu wydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej.

– OLEJ (rozlewy olejowe) – surowa ropa naftowa, dowolny produkt jej przerobu (z wyjątkiem chemikaliów), a także odpady zawierające ropę lub jej produkty. Dla potrzeb usuwania awarii olejowych pojęciem tym określa się oleje opałowe i napędowe, z wyłączeniem benzyny, do której nie odnoszą się metody usuwania rozlewów olejowych.

– OŚ POŻARU – linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

– OTWARTY OGIEŃ – zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postaci płomieni i żaru.

– PIANA CHEMICZNA – powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych.

– PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA – zbiór pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20.

– PIANA GAŚNICZA LEKKA – zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia powyżej 200.

– PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA – zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200.

– PIANA MECHANICZNA – powstaje przez energiczne mechaniczne zmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym.

– PLUTON – pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca.

– PŁATEW – belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary, podtrzymująca krokwie lub jętki.

– PŁYNNOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do rozpływania się po powierzchni ciał stałych lub cieczy.

– PODCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściej ciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej.

– PODCIĄG – belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji.

– PODPINKA – sprzęt pomocniczy służący do podwieszania węża pożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania.

– POGORZELISKO – miejsce gdzie był pożar,są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po zakończeniu działań.

– POMPA STRUMIENIOWA – zob. ejektor.

– POWIERZCHNIA POŻARU – rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.

– POŻAR – niekontrolowany proces palenia w w miejscu do tego nie przeznaczonym.

– POŻAR BARDZO DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych.

– POŻAR BLOKOWY – pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów.

– POŻAR DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych.

– POŻAR MAŁY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych.

– POŻAR OTWARTY – pożar rozwijający suię i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.

– POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) – pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.

– POŻAR PRZESTRZENNY – pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów,upraw itp.

– POŻAR ŚREDNI – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5�12 prądów gaśniczych.

– POŻAR UKRYTY – pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropodachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.

– POŻAR WEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

– POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY – pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.

– POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY – pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

– POŻAR WIERZCHOŁKOWY – pożar całkowity drzewostanu lasu.

– POŻAR W ZARODKU – pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania.

– POŻAR ZEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.

– PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – prace, których prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.

– PRZECIWOGIEŃ – gaszenie pożarów przestrzennych lasów,upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.

– PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU – to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru.

– POŻOGA – pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmujący znaczne powierzchnie.

– PUNKT CZERPANIA WODY – miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.

– REAKCJA EGZOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia oddawana jest przez reagenty do ototczenia, np. spalanie.

– REAKCJA ENDOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, wktórej energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia.

– RETENCJA – czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków w zbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny).

– ROTA – dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.

– ROZKAZ BOJOWY – 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej ; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru.

– ROZPOZNANIE – zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia.

– ROZPOZNANIE BOJEM – forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego zagrożenia.

– ROZPOZNANIE OGNIOWE – działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.

– ROZPOZNANIE RATOWNICZE – działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.

– ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE – działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.

– ROZPOZNANIE WODNE – działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania.

– ROZPOZNANIE WSTĘPNE – działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.

– ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POŻARU – przyrost powierzchni lub objętości pożaru.

– RZAZ – szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp.

– SAGAN – topór strażacki.

– SAMORATOWANIE – ratowanie siebie z wyższych kondygnacji za pomocą linki strażackiej i zatrzaśnika.

– SEKCJA – pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12 ratowników, w tym dowódca.

– SKLEPIENIE – strop budowli wykonany w kształcie łuku.

– SKRZYDŁA POŻARU -linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu pożaru.

– SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA – pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.

– SPALANIE CAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której produkty nie ulegają dlszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla.

– SPALANIE DYFUZYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym.

– SPALANIE KINETYCZNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym.

– SPALANIE NIECAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej.

– SPALANIE DETONACYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, której towarzyszy występowanie fali podmuchu.

– SPALANIE LAMINARNE – uporządkowane spalanie, spalanie spokojne.

– SPALANIE TURBULENTNE – spalanie burzliwe powstające na skutek przypadkowych i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur.

– STANOWISKO BOJOWE – miejsce,w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające z potrzeb akcji.

– STANOWISKO DOWODZENIA – miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.

– STANOWISKO GAŚNICZE – miejsce pracy prądownika.

– STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE – usytuowane poniżej ogniska pożaru.

– STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE – stanowisko bojowe na którym raownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

– STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE – stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

– STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE – usytuowane na poziomie ogniska pożaru.

– STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME – stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.

– STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE – stanowisko bez możliwości przemieszczania się.

– STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE – usytuowane powyżej ogniska pożaru.

– STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) – miejsce z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.

– STANOWISKO ROZDZIELACZA – miejsce ustawienia rozdzielacza.

– STANOWISKO WODNE – miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.

– STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO – przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.

– STREFA POŻAROWA – to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni.

– STREFA SPALANIA – przestrzeń,w której przebiegają procesy spalania.

– STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM – przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW.

– STROP – przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje.

– STROPODACH – przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniające jednocześnie rolę stropu i dachu.

– SUCHY PION – przeciwpożarowe urzązenia wodne, przeznaczone do szybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej.

– SYTUACJA POŻAROWA – stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.

– SZTAB AKCJI – pomocniczy organ kierujacego działaniami ratowniczymi.

– SZTOLNIA – poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzowe umożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie.

– SZYK BOJOWY – rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym.

– SZYK FRONTALNY – ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.

– SZYK „KĄTEM W PRZÓD” LUB „KĄTEM W TYŁ” – ustawienie stanowisk tak,by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.

– SZYK OKRĄŻAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru.

– SZYK OSKRZYDLAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.

– SZYK PIĘTROWY – działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach.

– SZYK „WYSTĘP W LEWO” LUB „WYSTĘP W PRAWO”- działania stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających.

– ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY – substancja dodawana do cieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego.

– ŚWIETLIK – oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać i zamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym.

– TĄPNIĘCIE – wstrząsty podziemne, połączone z hukiem, wywołane pękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska.

– TEMPERATURA ABSOLUTNA – temperatura zera bezwzględnego mierzona według skali Kelvina.

– TEMPERATURA KRYTYCZNA – temperatura właściwa dla danego gazu, powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia.

– TEMPERATURA ZAPŁONU – najniższa temperatura, przy której wytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu.

– TEREN AKCJI – obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru.

– TEREN POŻARU – obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne.

– TLENIE – 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznej ilości tlenu; 2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie).

– TRWAŁOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego.

– TYŁ POŻARU – linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.

– UDARNOŚĆ – odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu.

– UGRUPOWANIE BOJOWE – ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego, realizowane w szyku bojowym.

– WISKOZA – zob. lepkość.

– ZAGROŻENIE POŻAROWE – zespół czynników określonych stosownymi parametrami,mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

– ZAMIAR TAKTYCZNY – określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich realizacji.

– ZARZEWIE OGNIA – żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mające odpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego.

– ZASTĘP – pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.

– ZMIANA SŁUŻBOWA – zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych na sekcje,zastępy i roty.

– ZOBOJĘTNIANIE – proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiaru kwasu (zasady) takiej ilości zasaday (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7).